Toksoplazmoza to niebezpieczna choroba, której sprawcą jest zaledwie 7 mm pasożyt – Toxoplasma gondii. W wielu przypadkach choroba przebiega bezobjawowo. Jest ona jednak bardzo niebezpieczna dla rozwijającego się płodu. Przeniesiona z matki na dziecko przez łożysko prowadzi do poważnych wad rozwojowych. Dlatego tak ważna jest profilaktyka u osób planujących powiększenie rodziny.
Objawy zakażenia T. gondii
Do zarażenia pasożytem zazwyczaj dochodzi poprzez jamę ustną. Rzadziej wrotami zakażenia są błony śluzowe, czy uszkodzona skóra. Źródłem zakażenia może być zanieczyszczona gleba, kontakt z odchodami zarażonego kota, surowe lub niedogotowane mięso, czy niepasteryzowane mleko. Toksoplazmoza może przyjąć formę ostrą lub przewlekłą.
- Ostra postać toksoplazmozy zwykle objawia się podwyższoną temperaturą ciała oraz symptomami ze strony narządów objętych inwazją. Wyróżniamy tutaj:
- Postać węzłową, w której dochodzi do powiększenia węzłów chłonnych – najczęściej szyjnych, pachwinowych i śródpiersiowych. Obserwowane są często bóle brzucha, głowy, mięśni, stawów, mogą wystąpić drgawki i niedowłady kończynowe.
- Postać uogólnioną – w tym przypadku główne objawy to: zapalenie mózgu, płuc,wątroby, mięśnia sercowego – w zależności od lokalizacji pasożyta.
- Postać gałki ocznej, której skutkiem są zaburzenia widzenia, ból, światłowstręt, oraz łzawienia gałki ocznej.
- Postać przewlekła zazwyczaj nie daje żadnych poważniejszych objawów. Jest ona szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży. Jeśli już objawy wystąpią – są to przede wszystkim stany podgorączkowe, bóle głowy, oraz nietypowe objawy zakażenia. Raz przebyta toksoplazmoza daje odporność na resztę życia.
Toksoplazmoza i ciąża
Toksoplazmoza jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży. Pasożyt przechodzi przez łożysko. Ryzyko transmisji pasożyta na dziecko wzrasta wraz z wiekiem ciążowym, w którym dojdzie do zakażenia. Największe ryzyko występuje w 36 tygodniu ciąży (72%). Jednak im wcześniej dojdzie do zakażenia, tym cięższa postać choroby wystąpi u płodu i poważniejsze wady rozwojowe.
W pierwszym trymestrze ciąży – konsekwencje dla płodu są najpoważniejsze. Są to zazwyczaj: zapalenie siatkówki i naczyniówki oka, zwapnienia śródmózgowe, wodogłowie, zaburzenia widzenia, czy drgawki. Zakażenie w takim przypadku prowadzi do poronienia. Zakażenie dziecka w późnym etapie ciąży może dawać objawy tj. powiększenie wątroby i śledziony, zapalenie płuc oraz mózgu. U dzieci takich często tuż po porodzie nie stwierdza się żadnych objawów klinicznych. Po kilku miesiącach mogą wystąpić jednak zaburzenia ze strony układu nerwowego (np. padaczka) lub osłabienie wzroku.
Profilaktyka i diagnostyka
Aby zapobiec zakażeniu T. gondii powinniśmy przede wszystkim unikać spożywania surowego i niedogotowanego mięsa. Cysty tego pasożyta najczęściej występują w wieprzowinie (10-24%), baraninie (10%) i rzadziej w wołowinie (1,7-5%). Mięso drobiowe nie stanowi źródła zarażenia dla ludzi i zwierząt. Z racji, że żywicielem ostatecznym T.gondii są koty, nie powinno się karmić tych zwierzaków surowym mięsem. Mięso gotowane w już temperaturze 58 stopni zabija wszystkie cysty. Możemy również podawać kotu gotowe jedzenie z puszki, które jest produkowane w sposób kontrolowany i pozbawione jest pasożytów. Jeśli dojdzie do zakażenia kota toksoplazmozą – nie jest to powód do uśpienia zwierzaka. Należy jak najszybciej wdrożyć leczenie, które nie stanowi żadnego kłopotu. Podczas leczenia powinno się często sprzątać i odkażać kuwetę (np. za pomocą gorącej wody). Zachowując odpowiednią higienę nie musimy obawiać się o zakażenie pasożytem kiedy jesteśmy w ciąży, nie ma więc potrzeby pozbywania się kociaka z domu, kiedy planujemy powiększenie rodziny.
Ze względu na poważne konsekwencje wynikające z zarażenia płodu pasożytem, zalecane jest zrobienie badań kontrolnych przed planowaną ciążą. Toksoplazmozę można standardowo wykryć poprzez badania serologiczne (oznaczanie swoistych przeciwciał klasy M i G). Badania te nie dają jednak w pełni wiarygodnych wyników, ze względu na czas potrzebny do wytworzenia przez organizm odpowiednich przeciwciał. Badania należy więc powtarzać co jakiś czas. Najskuteczniejszą metodą diagnostyczną w przypadku T.gondii jest technika oparta na reakcji PCR. Wykrywa ona bowiem materiał genetyczny pasożyta, dzięki czemu można przeprowadzić ją tuż po zarażeniu. Metoda jest pewna i bardzo czuła, dlatego nie ma potrzeby powtarzania badania.